بذر بیتر ملون یا کارلا (Karela – Bitter Melon):

بذر بیتر ملون یا کارلا – نام علمی: Momordica charantia

کارلا یا بیتر ملون یکی از سبزیجات بسیار مفید و رایج مصرفی در آسیای جنوبی می باشد، برگ های این گیاه، گرد، پنجه ای و زیبا بوده و دارای میوه های کمی عجیب و غریب می باشد، اندازه ی برگ های کارلا معمولاً  بین 4 تا 12 سانتی متر متغیر می باشد.

میوه های بیتر ملون طعم تلخی دارد ولی خواص درمانی و دارویی بی نظیر آن دلیل مصرف بالای آن در این کشورها شده است.

علاوه بر آسیای جنوبی در آفریقای شرقی و جنوب آمریکا نیز گونه های دیگر این میوه برای اهداف دارویی و غذایی کشت می شود.

کارلا گیاهی گرمسیری و نیمه گرمسیری/ معتدل بوده و همانند کدو یا خیار می باشد و دارای مزه ی تلخ می باشد، بر روی سطح این خیار برجستگی های نامنظمی قرار گرفته که ظاهر آن را از خیارهای معمولی متمایز می کند.

رنگ کارلا یا بیتر ملون در ابتدای تشکیل سبز تیره بوده و بعد از گذشت زمان به رنگ سبز روشن تر و اگر بر روی بوته بماند به رنگ زرد مایل به نارنجی تبدیل می شود و بعد از مدتی بر روی بوته می ترکد و بذر های آن بر روی زمین می ریزد، توجه داشته باشید که این میوه هر چه دیرتر برداشت شود دارای تلخی کمتر بوده و خوش خوراک تر است.

مردم هند و چین (آسیای جنوبی) و آفریقای جنوبی از این میوه به منظور درمان محلی و سنتی دیابت، پاک سازی کبد، بیماری های پوست و مو ، درمان سرفه و بیماری های تنفسی، روماتیسم، رفع یبوست، کاهش سطح کلسترول بد و… استفاده می کنند که البته این تنها بخش اندکی از خواص درمانی این میوه با ارزش می باشد.

هنگامی که کارلا به رنگ زرد در می آید و کامل رسیده می شود می شکافد و بذرهای آن بیرون می ریزد، بذر ها درون لایه ای ژله ای و قرمز رنگ و شیرین قرار دارد.

ارتفاع این گیاه به 5 متر نیز می رسد و بهتر است برای رشد حتماً از داربست یا قیم استفاده شود.

کارلا استفاده های دارویی بسیار در طب سنتی دارد که به اختصار به آن می پردازیم و در مقاله ای جداگانه به طور مفصل به خواص دارویی و پزشکی آن می پردازیم.

کارلا یا خربزه تلخ بسیار کم کالری بوده و در هر 100 گرم از این میوه تنها 17 کالری وجود دارد، با این وجود، غلاف های آن منابع غنی از  فیبر غذایی، مواد معدنی، ویتامین ها، و آنتی اکسیدان ها هستند.

خربزه تلخ حاوی phytonutrient, polypeptide-P (یک انسولین گیاهی) است که به کاهش سطح قند خون و دیابت نوع 2 کمک می کند، در ایران اغلب از این میوه به عنوان میوه ی دیابتی ها (درمان دیابت) نام می برند.

جالب است بدانید علاوه بر میوه های کارلا، برگ ها و ساقه ها و حتی ریشه نیز مصرف دارویی دارد.

نحوه مصرف میوه بیتر ملون:

کارلا را به گونه های مختلف مصرف می کنند : سرخ شده، جوشانده، دم کرده، بخارپز، کباب شده.

بیتر ملون قبل از مصرف باید خوب شسته شود، آج ها و برجستگی های پوست خارجی آن باعث می شود که خاک و کثیفی در میان آنها بنشیند و به راحتی تمیز نشود، پوست این میوه نیز خوراکی بوده البته برخی اعتقاد دارند که پوست کارلا را باید گرفت بنابراین می توانید لایه ی نازکی از پوست آن را قبل از مصرف با چاقو جدا کرد.

بافت میانی کارلا که بذرها نیز درون آن قرار گرفته اند خوراکی و قابل پخت و پر بوده.

کارلا را می توان با پوست و دانه ها پخت و پز و مصرف نمود ولی بهتر آن است که ابتدا از طول به طور کامل نصف کنید و با یک قاشق یا چاقو بافت میانی را به همراه بذر ها خارج کنید و غلاف خارجی (قسمت های سبز رنگ) را به اندازه مورد نظر خرد کنید و مصرف نمایید.

غلاف تازه کارلا یک منبع عالی از فولات و ویتامین C و  A می باشد، آزمایشهای اولیه آزمایشگاهی نشان می دهد که برخی از ترکیبات فیتوشیمیایی در خربزه تلخ ممکن است در درمان عفونت HIV موثر باشد.

کارلا مخلوطی از فلاونوئیدها و آلکالوئیدها می باشد که سبب تولید انسولین بیشتر در لوزالمعده و نتیجتاً سبب کنترل قند خون در بیماران دیابتی می گردد.

آموزش کاشت بذر بیتر ملون یا کارلا:

کارلا یا خربزه تلخ میوه ای گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد و در مناطق معتدل نیز می توان به صورت یک ساله کشت نمود.

بذر بیتر ملون یا کارلا را می توان در گلدان کاشت ولی با توجه به اینکه فضای زیادی را اشغال می کند باید حتماً از داربست و قیم برای نگه داری شاخه ها استفاده کرد، برای کاشت گلدانی می توانید گلدان را در مکانی آفتابگیر و پای نرده های بالکن قرار داد تا بر آنها بپیچد.

مرحله ی اول انتخاب خاک مناسب و محل کاشت می باشد، خاک انتخابی باید دارای زهکشی بالا باشد، خاک های شنی سبک برای ریشه دهی بیتر ملون و رشد آن مناسب تر است، خاک انتخابی باید غنی باشد برای این کار می توان کود حیوانی یا کمپوست و خاک برگ را به خاک مورد نظر اضافه نمود.

PH خاک مورد نظر باید 5.5 تا 6.5 باشد البته این به آن معنا نیست که تنها در این PH رشد می کند بلکه برای رشد بیتر ملون ایده آل است.

مکان انتخابی باید گرم و پرنور باشد و حداقل 7 تا 8 ساعت نور خورشید بر آن بتابد، دمای محیط 25 تا 30 درجه برای رشد بیتر ملون مناسب است.

ابتدا بذر بیتر ملون یا کارلا را به مدت 48 ساعت در آب خیس کنید تا جوانه زنی تسریع شود.

برای کاشت کارِلا در فضای باز باید سرما به طور کامل رفع شده باشد، بیتر ملون بذرهای نسبتاً درشتی دارد، برای کاشت آن میتوان به صورت مستقیم نیز عمل نمود و یا اینکه چند هفته قبل از اتمام سرما اقدام به نشاء گیری نمایید و بعد از رفع سرما نشاء ها را به محل اصلی منتقل کنید. (ادامه بعد از تصاویر)

برای کاشت مستقیم گودال هایی به عمق 2 تا 3 سانتی متر در نظر بگیرید و 2 عدد بذر بیتر ملون یا کارلا را در کنار هم داخل گودال قرار داده و بر روی آن خاک نرم بریزید و آبیاری کنید.

دمای ایده آل برای جوانه زنی بذر 25 تا 30 درجه می باشد.

جوانه زنی در دمای مناسب معمولاً بین 7 تا 10 روز اتفاق می افتد، بعد از رسیدن گیاه ها به ارتفاع 10 سانتی متر از بین دو گیاه هر کدام که ضعیف تر بوده را حذف کنید و گیاه قوی را نگه دارید یعنی در هر گودال فقط یک گیاه باقی بماند. (برای این کار با چاقو یا قیچی گیاه اضافی را از کف ببرید و لازم نیست آن را از ریشه در بیاورید)

در ابتدای رشد گیاه توصیه می شود مقداری خاک به پای بوته اضافه کنید تا مقداری از ساقه به زیر خاک برود، این عمل باعث استحکام گیاه و ریشه زایی بیشتر می شود.

آبیاری باید به گونه ای انجام شود که همیشه پای بوته مرطوب باشد آبیاری بیش از اندازه برای گیاه مضر بوده ، می توانید برای حفظ رطوبت خاک از مالچ پاشی یا قرار دادن پلاستیک در پای بوته استفاده کنید (ریختن چمن زده شده یا کاه در پای بوته ها) این عمل جلوی رشد علف های هرز را نیز تا حدودی می گیرد.

بیتر ملون همانند انگور یا خیار درختی رشد می کند به همین دلیل نیاز به داربست یا قیم برای بالا رفتن از آن دارد، استفاه از چند قطعه چوب یا میله در کنار بوته ها یا قرار دادن فنس های توری در پشت بوته ها می تواند نقش قیم و داربست را ایفا کند.

*********************************************

بذر میوه کمیاب جگر زلیخا یا خربزه جذامی (BALSAM PEAR)

جگر زلیخا از جنس کدوسانان و خانواده Cucurbitaceae می باشد .در استرالیا با نام های خیار چنبر تلخ،در ایران با نام جگر زلیخاه (علت نام گذاری به این دلیل است که زمانی مه میوه می رسد پوسته آن شکافته شده و داخل رنگ قرمز دارد که به بیرون می ریزد) خربزه تلخ،کدو تلخ، درخت گل حنا گلابی ، در ترکیه به آن کودرت ناری kudret nari و نام های انگلیسی Momordica charantia , bitter melon و bitter gourd, bitter squash or balsam-pear و Goya و karela هم گفته میشود .این درخت بطور گشترده ای در آفریقا و کارئیب رشد کرده و در آنجا بعنوان میوه خوراکی مصرف می شود.البته میوه تلخ است.هم اکنو در کشوره ای اندونزی و سایر کشوره ای دیگرافزایش یافته .این میوه در قرن 14 ام به چین معرفی شد دانه های این میوه را در چین بعنوان درمان دیابت توضیه می کنند

شکل ظاهری گیاه:

گیاهی علفی حالت پیچک و تاک داشته و تا 16 فوت (4.5 الی 5 متر) طول رشد می کند.برگ ها بصورت متناوب با 3 الی 7 لوپ عمیق جدا شده است.هر گیاه بصورت جداگانه نر و ماده باروری می کند.گل های آن در ماه ژوئن و ژوئیه بارور می شود و تا نوامبر نیز ادامه دارد.میوه دارای قسمتی زگیل مانند است و حالت کشیده دارد که دارای گوشت داخلی است که حالت آبدار با بافتی شبیه به خیاربا مزه تلخ دارد و اطراف داخل نیز بذرهای گیاه است که دور آن را مواد لجج قرمز گرفته است بذرها حالت تخمه و لی با شکل هندسی جالبی هستند.

این میوه در قرن چهارده میلادی از شبه قاره هند به چین برده شد . میوه داخلی آن در زمانی که رسیده باشد در انواع سالادها و میوه کامل برای دلمه ها در آسیای جنوب شرقی مورد مصرف دارد . اندازه و شکل و رنگ های مختلف این گیاه در کشورهای مختلف یافت میشود . از صاف و خاردار و کشیده و تخم مرغی به همه اشکال دیده شده است . در چین درتهیه سوپ ها و حتی تهیه چای و دمنوش ها استفاده میکنند . در هند با روغن و ادویه و نارگیل و ... تفت داده شده و با ماست خوراک تهیه میکنند . حتی در ژاپن و اندونزی و ویتنام و کشورهای جنوب آسیا از آن نوشیدنی هم تهیه میکنند. این میوه به صورت تازه و خشک و کنسرو عرضه میشود .

استفاده و کاربرد میوه جگر زلیخا یا (BALSAM PEAR):

میوه جگر زلیخاه زمانی که سبز است تلخ بوده و زمان نارنجی حالت ملس دارد ولی بهرحال در کشورهای مثل چین و هند و.. زمانی که مرحله زردسبز است مصرف می شود .شاخه های جوان آن نیز ممکن است بعنوان سبزی مصرف شود .در چین پخت و پز این آن برای طعم در غذا مثل سیب زمینی سرخ کرده و گوشت خوک ، یا اینکه در سوپ ها و یا چای آن مصرف می شود.در هند برای جبران تلخی آن را با ماست صرف می کنند و یا اینکه بعنوان ادویه جات ترشی مصرف می شود
استفاده های داروئی:در طب گیاهی آفریقائی این گیاه کاربردهای زیادی دارد در ترکیه از آن برای درمان معده استفاده می شود.همچنین برای امراضی مثل استفراغ، سرفه، بیماری تنفسی، بیماری پوستی، زخم، نقرس، روماتیسم، برای از بین بردن دیابت، کاربرد دارد که حتی در آزمایشات نیز تاثیرات آن به وضوح نشان داده شده.تعدای از کاربران نیز ادها دارند که از میوه ای است که از سرطان پیشگیری می کند.ول یدر کل بیشترین اثر آن برای کنترل دیابت است عصاره این میوه طبق تحقیقاتی در سال 2014 حاکی از آن است که اگر ناشتا مصرف شود میتواند ددر کاهش قند خون تاثیربسیار عالی داشته باشد البته در زنان بار دار باید در خوردن این میوه دقت کنند!

ارزش غذائی این میوه به شرح زیر می باشد:

انرژی 79 کیلوژول (19 کیلوکالری)
کربوهیدرات ها 4.32 گرم
قندها 1.95 گرم
فیبر رژیمی 2 گرم
چربی 0.18 گرم
پروتئين 0.84 گرم

ویتامین ها
ویتامین معادل (1٪) 6 میکروگرم
بتاکاروتن (1٪) 68 میکروگرم
لوتئین زیگزانتین 1323 میکروگرم
(1٪) 68 میکروگرم
تیامین (B 1 ) (4٪) 0.051 میلی گرم
ریبوفلاوین (B 2 ) (4٪) 0.053 میلی گرم
نیاسین (B 3 ) (2٪) 0.28 میلی گرم
اسید پانتوتنیک (B 5 ) (4٪) 0.193 میلی گرم
ویتامین B 6 (3٪) 0.041 میلی گرم
فولات (B 9 ) (13٪) 51 میکروگرم
ویتامین سی (40٪) 33 میلی گرم
ویتامین E (1٪) 0.14 میلی گرم
ویتامین K (5٪) 4.8 میکروگرم
مواد معدنی
کلسیم (1٪) 9 میلی گرم
اهن (3٪) 0.38 میلی گرم
منیزیم (5٪) 16 میلی گرم
منگنز (4٪) 0.086 میلی گرم
فسفر (5٪) 36 میلی گرم
پتاسیم (7٪) 319 میلی گرم
سدیم (0٪) 6 میلی گرم
فلز روی (8٪) 0.77 میلی گرم
سایر ترکیبات
اب 93.95 گرم

منابع:
//sofrehkhune.com/portal/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87/11259-%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AC%DA%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%84%DB%8C%D8%AE%D8%A7-momordica-charantia-%D9%88-kudret-nari

https://en.wikipedia.org/wiki/Momordica_charantia

***********************

میوه جگر زلیخا Momordica charantia و kudret nari

این میوه در شمال کشور به جگر زلیخا معروف است . به انگبیسی به آن bitter melon  و bitter gourd, bitter squash or balsam-pear  و Goya و karela هم گفته میشود .در برخی کشورها از جمله ایران و ترکیه وپاکستان و نپال و ... و قسمتهایی از آسیا و افریقا و منطقه کارائیب به صورت وحشی میروید . از پخته گیاه کامل و سبز آن و نیز دانه های قرمز داخل میوه خام آن که به انار شباهت دارد نیزستفاده میشود .

در ترکیه به آن انار قدرت kudret nari میگویند و در باطار های محلی هفتگی توسط روستاییان عرضه میشود .

نارس آن تلخ است ولی رسیده آن که به نارنجی میگراید مزه معمولی دارد .

این میوه در قرن چهارده میلادی از شبه قاره هند به چین برده شد . میوه داخلی آن  در زمانی که رسیده باشد در انواع سالادها و میوه کامل برای دلمه ها در آسیای جنوب شرقی مورد مصرف دارد . اندازه و شکل و رنگ های مختلف این گیاه در کشورهای مختلف یافت میشود . از صاف و خاردار و کشیده و تخم مرغی به همه اشکال دیده شده است . در چین درتهیه سوپ ها و حتی تهیه چای و دمنوش ها استفاده میکنند . در هند با روغن و ادویه و نارگیل و ... تفت داده شده و با ماست خوراک تهیه میکنند . حتی در ژاپن و اندونزی و ویتنام و کشورهای جنوب آسیا از آن نوشیدنی هم تهیه میکنند. این میوه به صورت تازه و خشک و کنسرو عرضه میشود .

*******************************